NHỮNG THÁCH THỨC CHUYỂN TỪ HỘ KINH DOANH GIA ĐÌNH SANG DOANH NGHIỆP SMEs

Đang kinh doanh theo kiểu hộ gia đình yên ổn, lên doanh nghiệp làm gì? Khi chuyển đổi mô hình kinh doanh từ hộ gia đình lên doanh nghiệp SMEs họ gặp phải nhiều khó khăn. Trong phạm vi bài viết này, tôi đề cập đến khó khăn về xây dựng cơ cấu tổ chức, xây dựng workflow cho từng bộ phận trong doanh nghiệp.

1. Khó khăn về xây dựng cơ cấu tổ chức 

“Doanh nghiệp gia đình là một bộ phận quan trọng, chiếm 70% số lượng doanh nghiệp tại Việt Nam, chưa kể trên 5 triệu hộ kinh doanh cá thể có thể coi là các doanh nghiệp gia đình siêu nhỏ.” (Theo “70% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp gia đình”, Huỳnh Anh, 4/11/2023, Dantri.com.vn). Là thành phần kinh tế quan trọng của đất nước, tuy nhiên với tình trạng thị trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh gay gắt, sự xâm nhập của những cá nhân nước ngoài vào Việt Nam và mở ra các cơ sở kinh doanh.  

Cùng với sự vận động của dòng chảy kinh tế quá nhanh khi công nghệ phát triển, sự dịch chuyển của nhu cầu người tiêu dùng đòi hỏi các hộ kinh doanh gia đình phải chuyển mình lên doanh nghiệp. Để có thể sản xuất và cung ứng sản phẩm sao cho phù hợp với các tiêu chuẩn về chất lượng, tiêu chí về chi phí mua sắm, và thuận tiện nhất với khách hàng và người tiêu dùng, đồng thời vẫn phải tạo ra cho mình được “chất riêng” trong thị trường có quá nhiều đối thủ.  

Hầu hết các hộ kinh doanh gia đình Việt Nam đều xuất phát từ việc muốn tạo kế sinh nhai cho bản thân nên manh mún và nhỏ lẻ. Vì vậy trong mô hình kinh doanh thì một hay một vài người làm tất các khâu từ sản xuất hoặc tìm nguồn hàng, bán hàng và thường bỏ qua khâu marketing. Nghĩ gì làm nấy hoặc có học hỏi nhưng là học hỏi kinh nghiệm từ đối thủ cạnh tranh khác, mà chủ yếu là về các thủ thuật, các mẹo mực trong kinh doanh nên khi thành công hay thất bại cũng không thể nhận thức rõ vấn đề và nguyên nhân chính dẫn đến các kết quả đó. 

Thông thường, một doanh nghiệp dù nhỏ để thực hiện các hoạt động kinh doanh bao gồm: sản xuất - vận hành, marketing - bán hàng, nghiên cứu và phát triển sản phẩm, mở rộng thị trường hay kênh phân phối… thì việc đầu tiên là phải vẽ được cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp mình với các tiêu chí như sau: 

• Cung cấp được giá trị cho khách hàng và tạo ra lợi thế cạnh tranh khác biệt 

• Phù hợp với nguồn lực của doanh nghiệp: bao gồm nguồn lực hiện có và nguồn lực có thể huy động được từ bên ngoài 

• Có nhiều dòng tiền đổ về từ việc kinh doanh các mặt hàng sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp. 

Tuy nhiên, đại đa số các chủ doanh nghiệp SMEs được chuyển mình từ hộ kinh doanh gia đình nên lại không làm được 3 điều kể trên do: 

• Thiếu tư duy về mặt tổ chức 1 doanh nghiệp với các nhiệm vụ được phân chia rõ ràng 

• Không biết sắp xếp và tận dụng nguồn vốn để xây dựng cơ cấu tổ chức tập trung vào các hoạt động chính của doanh nghiệp theo từng giai đoạn. 

• Thừa trải nghiệm và kinh nghiệm về bán hàng và “đấu đá” để tranh khách nhưng lại thiếu kiến thức để kinh doanh một cách có chiến lược để tận dụng và phát huy hết sức mạnh của doanh nghiệp 

2. Khó khăn về xây dựng workflow công việc cho các bộ phận 

Ngoài khó khăn về xây dựng cơ cấu tổ chức của 1 doanh nghiệp, khó khăn tiếp theo là về xây dựng workflow công việc cho các bộ phận trong doanh nghiệp để từng bộ phận có thể biết rõ mục tiêu và trách nhiệm của bộ phận mình, đồng thời khiến cho sự phối hợp giữa các bộ phận trở nên trơn chu nhằm đạt được các mục tiêu chung của doanh nghiệp. 

Điểm yếu chí mạng của các chủ doanh nghiệp SMEs chuyển mình từ hộ kinh doanh cá thể là thiếu kiến thức chuyên môn ở mức căn bản về quản trị doanh nghiệp, nên gặp phải vấn đề sau: 

• Không xác định rõ được nhiệm vụ và vai trò của từng bộ phận trong doanh nghiệp 

• Không thể gán KPIs một cách rõ ràng cho từng bộ phận nên không quản trị được hiệu quả hoạt động 

• Không thể quản trị chuỗi giá trị của doanh nghiệp để tối ưu chi phí cũng như tạo ra giá trị hữu ích nhất cho khách hàng 

Một vấn đề khác là khi có thể xây dựng được 1 workflow công việc cho doanh nghiệp của mình thì khả năng quản trị nguồn vốn, quản trị con người, quản trị sản phẩm, quản trị kênh phân phối, quản trị truyền thông marketing hay các hoạt động xúc tiến bán lại bị yếu. Đó chính là nguyên nhân dẫn đến những tư tưởng sau: 

• Không chuyển đổi mô hình kinh doanh từ hộ gia đình lên doanh nghiệp. Nhưng như đã nói, không chuyển đổi thì thiếu sức cạnh tranh và ngày càng bị các doanh nghiệp khác chèn ép. 

• Chuyển đổi lên doanh nghiệp nhưng sợ bỏ tiền ra đầu tư mà không hiệu quả ngay. Tư duy ở đây là phải nhìn thấy kết quả tức thì. Nhưng thực tế kinh doanh thì khi bạn đầu tư vào giá trị cốt lõi của doanh nghiệp, xây nền móng kiên cố thì thành quả chỉ có thể nhìn thấy từ 6 tháng trở ra. Nên các chủ doanh nghiệp lại vẫn loay hoay trong cách kinh doanh cũ. 

• Nhận thức không đầy đủ về cơ hội và thách thức của các hình thức kinh doanh mới (thương mại điện tử) mà dẫn đến tâm lý FOMO (nỗi sợ bị bỏ lỡ) mà lao nhanh, đầu tư bất chấp nên dẫn đến nhiều trường hợp bị mất trắng. 

Dù dòng chảy kinh tế có xoay vần nhưng vẫn phải khẳng định là mô hình kinh doanh truyền thống vẫn có chỗ đứng nhất định trong cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, chỗ đứng ấy ngày càng hẹp, nếu chủ hộ kinh doanh cá thể hay chủ doanh nghiệp SMEs nào muốn bứt phá lên thì cần đầu tư chất xám cho chính mình và đội ngũ của mình.