3 LÍ DO KHIẾN DOANH NGHIỆP SMEs VIỆT NAM KHÓ CHUYỂN ĐỔI SỐ

Chuyển đổi số, hiểu trên khía cạnh mục đích của doanh nghiệp khi thực hiện là để tối ưu chi phí nhằm gia tăng lợi ích hoặc lợi nhuận trong hoạt động kinh doanh cho doanh nghiệp. Vậy SMEs Việt Nam thiếu các yếu tố nào để có thể thực hiện chuyển đối số thành công?

Thiếu kiến thức về quản trị kinh doanh nói chung 

Không phải tất cả nhưng phần lớn các chủ doanh nghiệp SMEs tại Việt Nam xuất phát từ 2 kiểu: xây dựng công ty dựa trên lĩnh vực chuyên môn hoặc xây dựng công ty kinh doanh sản phẩm, dịch vụ theo nhu cầu của thị trường. Do vậy các chủ doanh nghiệp hầu hết chỉ thực hiện vai trò quản lý chứ không phải vai trò quản trị trong doanh nghiệp. 

Vai trò quản trị đòi hỏi người làm phải có: 

• Khả năng phân tích dữ liệu. Kiến thức và kỹ năng về phân tích dữ liệu sẽ giúp các chủ doanh nghiệp phát hiện ra những điểm bất thường trong số liệu kinh doanh: doanh thu, chi phí bán hàng, chi phí sản xuất, chi phí marketing, chi phí vận hành, chi phí nhân sự,.. Ngoài ra cần phân tích được cả những khoảng trống kinh doanh trong thị trường hiện tại để làm cơ sở cho các quyết định về đầu tư và ứng dụng công nghệ nhằm tối ưu quy trình, tối ưu chi phí trong kinh doanh. 

• Đòi hỏi tư duy thu thập các loại dữ liệu để phục vụ cho việc phân tích. Thực tế hiện nay, với xu hướng và sự khuyến khích chuyển đổi số từ Chính phủ, rất nhiều khóa học dạy về phân tích dữ liệu trong kinh doanh ra đời. Nhưng mấu chốt để có thể phân tích dữ liệu là cần có tư duy thu thập và phân loại dữ liệu phục vụ cho việc phân tích. Với tư duy này, các chủ doanh nghiệp SMEs sẽ xác định được mục đích thu thập dữ liệu, từ đó xác định được phương pháp, công cụ để thu thập thông tin.  Một điều khó khăn với các chủ doanh nghiệp SMEs là tư duy được xây dựng từ các kiến thức khoa học về quản trị kinh doanh. 

Khi nào chủ doanh nghiệp SMEs chuyển dịch được từ thiếu và yếu kiến thức quản trị kinh doanh sang đủ kiến thức mang tính chất nguyên lý thì việc chuyển đổi số trong doanh nghiệp SMEs sẽ được diễn ra. 

Thiếu nhân sự có khả năng thực hiện chuyển đổi số 

Doanh nghiệp SMEs ở Việt Nam hầu hết tuyển nhân sự thực thi theo định hướng của chủ doanh nghiệp với tư duy bắt chước những đơn vị khác đang kinh doanh trong cùng mảng sản phẩm, cùng phân khúc thị trường nên thiếu vắng các nhân sự có kiến thức chuyên môn vững vàng, có khả năng tổng hợp và nghiên cứu dựa trên dữ liệu để tư vấn ngược lại cho các chủ doanh nghiệp. 

Lí do đến từ việc chi phí nhân sự thấp, nên nhân sự cấp dưới dường như yếu các kỹ năng để phục vụ chuyển đổi số hiệu quả. Dễ nhận thấy nhất là nhân sự “làm marketing” trong các doanh nghiệp SMEs chủ yếu là làm nội dung trên nền tảng số, hay làm các ấn phẩm offline nhưng thiếu tư duy và khả năng về phân tích dữ liệu trong mảng việc được giao trọng trách. Hầu hết đều là những nhân sự mới trong ngành, hoặc nhân sự tay ngang và năng lực phát triển không cao. 

Giải pháp cho việc nâng cao chất lượng nhân sự trong doanh nghiệp SMEs không chỉ bằng nâng hạn mức chi phí nhân sự mà cần xử lý từ khâu quản trị kinh doanh của chủ doanh nghiệp. Tức là, chủ doanh nghiệp cần phải xác định rõ được mô hình kinh doanh của doanh nghiệp, các giá trị mà doanh nghiệp muốn cung cấp cho khách hàng để từ đó xây dựng các bộ phận chức năng với nhiệm vụ và các mục tiêu rõ ràng, tiếp đó là phân bổ tới chỉ tiêu cho từng nhóm nhiệm vụ chức năng. Không làm được việc này, thì dù chi phí nhân sự có đẩy cao lên, doanh nghiệp SMEs cũng khó có thể tuyển được nhân sự có chất lượng để thực hiện hoạt động chuyển đổi số trong doanh nghiệp của mình. 

Thiếu dữ liệu để chuyển đổi số 

Thiếu dữ liệu để quyết định đầu tư cho chuyển đổi số là nguyên nhân rất lớn trong doanh nghiệp SMEs. Nguyên nhân có liên quan đến nguyên nhân đầu tiên - Hoạt động quản trị kinh doanh yếu kém đã nêu ở trên. 

Với doanh nghiệp SMEs đã đang hoạt động trong 1 thời gian, được hình thành và vận hành bởi các chủ doanh nghiệp thuộc thế hệ 8x trở về trước thì việc thu thập và lưu trữ dữ liệu khó khăn và tốn chi phí lớn nên không làm, hoặc lưu trữ giữ liệu 1 cách thủ công bằng sổ sách nên gặp khó khăn trong quá trình chuyển đổi số. Vấn đề này xuất phát từ việc thời điểm thế hệ 8x bắt đầu kinh doanh, tại Việt Nam công nghệ chưa phát triển nên thiếu các phần mềm hỗ trợ thu thập và lưu trữ dữ liệu. Thêm vào đó, đó là thời kỳ kinh tế mới phát triển, các hoạt động kinh doanh còn dễ thở, mức độ cạnh tranh chưa gay gắt, trên thị trường ít đối thủ cạnh tranh nên việc kinh doanh thuận lợi do khách hàng ít loại sản phẩm và dịch vụ để lựa chọn cũng như khan hiếm thông tin để so sánh và đánh giá.  Nhưng trong thời điểm hiện tại, với sự  thay đổi chóng mặt của môi trường và các điều kiện kinh doanh, sự gia nhập ngày càng nhiều của các đối thủ cạnh tranh bắt buộc các doanh nghiệp SMEs này phải có dữ liệu để phân tích mới có thể đưa ra được các quyết định kinh doanh giúp doanh nghiệp thắng. Lúc này, sự thiếu dữ liệu để chuyển đổi số được bộc lộ. 

Với doanh nghiệp SMEs sắp hình thành, mà nhóm lực lượng chính làm chủ sẽ thuộc thế hệ gen Z, nhưng vẫn rơi vào tình trạng thiếu dữ liệu để chuyển đổi số. Một trong những lý do lớn lại đền từ việc các nền tảng thương mại điện tử và xã hội phát triển quá mạnh mẽ nên các chủ doanh nghiệp SMEs dễ bị chạy theo nền tảng mà bỏ qua các kiến thức lõi về quản trị kinh doanh. 

Hiện nay các nền tảng, ứng dụng để hỗ trợ các doanh nghiệp SMEs thu thập và lưu trữ giữ liệu phục vụ hoạt động kinh doanh có rất nhiều. Các ứng dụng này ngày càng được các đơn vị phát triển thiết kế sao cho phù hợp với đại đa số doanh nghiệp. Tuy nhiên vẫn chưa được các chủ doanh nghiệp SMEs sử dụng nhiều do vấp phải yếu tố 1, và 2 mà tôi đề cập trong bài viết này. 

Đây là bài viết mang ý kiến cá nhân sau khi trải nghiệm, quan sát các doanh nghiệp SMEs Việt Nam trong quá trình chuyển đổi số hiện nay. Mọi ý kiến đóng góp của quý bạn đọc trong mục “bình luận” sẽ là một góc nhìn mới và đáng quý với tác giả bài viết.